Hoe donker kan donker zijn

Wanneer we 's avonds terugrijden naar 'ons huis' op de scooter moeten we altijd een weg inslaan die dwars door de desa (dorp) leidt. Ineens is het dan aardedonker. Geen lichten meer van brommers, auto's en reclames, alleen nog maar het licht van de scooter. Overal liggen honden op het warme asfalt en kijken vaak niet op of om als je langs rijdt. We zien ze pas liggen als we vlak bij zijn dus het is behoedzaam rijden voor Dirk. Jen zit achterop en geniet intussen van de schitterende sterrenlucht. " Kijk Dirk, wat veel sterren zeg, echt super mooi!", terwijl hij goed moet opletten dat hij geen hond overrijdt en we morgen sate angin hebben. Wie mij een beetje kent kan zich voorstellen dat dit een herhalend tafereel is. Enthousiast blijven roepen terwijl de ander goed moet opletten op de weg. Terwijl ik dit zit te schrijven in een restaurantje, probeert Dirk het recept van de heerlijke rendang die hij net heeft gegeten, te ontfutselen bij de kok. Ik moet aan allerlei wortels ruiken: kenjoer, koenjit, djahe. Het Balinese eten is echt heerlijk. Ze maken veel sambals. Jen heeft bij een kookcursus geleerd hoe ze er een paar kan maken. Dirk verzamelt intussen allerlei recepten bij de koks waar wij eten n die het erg leuk vinden om alles te vertellen. Ja ik had een kookcursus, maar dat was een beetje een aanfluiting omdat de man en de vrouw eigenlijk alles zo snel deden, mij niets uitlegden en ik er als de kippen bij moest zijn om te weten of het nou bijv. witte peperkorrels waren of korianderkorrels. Om 8 uur op de markt inkopen doen, 08.30 koken en om 10.00 uur kon ik Dirk al bellen dat hij kon komen eten. Hij had ontbeten maar at wel met smaak nog 4 vegetarische gerechten.

We verbazen ons  nog dagelijks om de vele plekken waaruit voor ons weinig zorg spreekt voor de eigen leefomgeving.  Langs de wegen lijkt het net allemaal plak- en knipwerk: stalletjes (die allemaal hetzelfde verkopen)  die opgebouwd zijn uit allerlei materialen en waar ze zich de hele dag schuil houden en wachten op klanten. Verkopen ze wel wat? Elke steeg heeft eigen winkeltejs, net zoals vroeger in onze Spoorbuurt; we lijken terug in de tijd met bij ons toen 6 melkboeren in de buurt. Dat is nog maar 50 jaar geleden. 

Vanmorgen was een intense een emotionele ochtend. We hebben een Nederlandse vrouw, Ellen Saija, leren kennen die sinds 3 jaar met haar man in Noord-Bali woont. Zij heeft als docent op de Hogeschool in Nijmegen gewerkt en was ook supervisor voor SPH-studenten. Zij nodigde ons uit om vanmorgen vroeg bij haar te komen. Elke woensdag deelt ze namenlijk voedselmandjes uit aan de aller armste- en alleenstaande vrouwen. Dit doet ze al twee jaar. Ze wil iets terug geven aan de gemeenschap en heeft met de burgemeester (kapale desa) overlegd welke vrouwen zoveel armoede kennen dat ze met extra voedsel ondersteund moeten worden. Dat zijn nu 18 vrouwen; vrouwen waarin ze steeds een stukje van haar eigen indonesische moeder herkent. De poort van hun huis ging vanmorgen steeds een beetje open en dan stak er een lief oud vrouwje haar kripoet (rimpelig) gezichtje om de hoek en schuifelden ze een voor een binnen. En zo verzamelden zich 11 lieve oude vrouwjes, aten pisang goreng en kletsen met elkaar. Intussen gingen wij met Ellen mee de desa in om 7 vrouwen te bezoeken om hun mandjes te brengen die zelf niet kunnen komen. Het was hart verscheurend hoe sommigen leven, mijn hart brak. Een vrouwje deed me erg denken aan mijn eigen lieve oma.Ik voelde me diep geraakt. Als je niets meer op kan leveren, dan wordt je als alleenstaande vrouw niet meer verzorgd, zelfs soms niet door je eigen kinderen die naast het hokje van de vrouw een toko hebben. Wat een hardheid. Een vrouw leeft al jaren in een stoel en heeft nu eindelijk een eigen kamertje gekregen. Ja, dan word je heel stil van binnen. De 11 vrouwjes die achter waren gebleven bij Ellen thuis op de binnenplaats, waren gezellig aan het keuvelen met elkaar en twee rookten lekker een sigaretje met elkaar. Wat een innigheid ondering en ook naar mij. Ik heb vele sterke en gerimpelde handen gevoeld, in schrandere en lieve ogen gekeken waarin een heel leven spreekt en over broze ruggetjes gestreeld. Hoe donker kan het Balinese leven zijn voor deze vrouwen.